Naukowcy potwierdzili wysoką skuteczność nowej metody ochrony mopka zachodniego. Rozwieszanie w lasach budek szczelinowych dla niego okazało się przełomem w ochronie tych zwierząt. Mopek zachodni jest nietoperzem zagrożonym wyginięciem w całej Europie.
Trwające od setek lat przekształcanie środowiska spowodowały, że lasy naturalne zostały zastąpione gospodarczymi, w których mopki mają problem ze znalezieniem odpowiedniej liczby dogodnych schronień. Mopki są silnie związane z lasami, jednak w odróżnieniu od wielu innych gatunków nietoperzy i ptaków leśnych nie korzystają z dziupli. Ich naturalne kryjówki stanowią pęknięcia w pniach drzew i przestrzenie pod odstającą korą. Dlatego, powszechnie stosowane w lasach metody ochrony tych zwierząt okazały się dla mopków całkowicie nieskuteczne. Wywieszane na drzewach budki dla ptaków i nietoperzy imitują naturalne dziuple, z których mopki jednak nie korzystają. Dopiero zastosowanie specjalnych budek imitujących szczeliny w drzewach zupełnie zmieniło sytuacje – umożliwiło skuteczną ochronę tego gatunku.
– Projekt budki szczelinowej został opracowany w Anglii (Greenaway i Hill, 2004). W Polsce rozwiązanie to testowane jest już od 2014 roku. Uzyskiwane wyniki wskazywały na wysoką skuteczność budek szczelinowych w ochronie mopka i innych gatunków nietoperzy. Dlatego, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Nietoperzy wdrożyło je na szeroką skale w projekcie „Czynna ochrona mopka zachodniego na wybranych obszarach leśnych w Polsce” – informuje prof. UPP dr hab. Andrzej Węgiel – kierownik projektu Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Nietoperzy Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
W 2022 roku na 12 obszarach leśnych w różnych regionach Polski wywieszono po 100 budek szczelinowych, co łącznie dało 1200 wywieszonych budek. Nietoperze zwykle zajmują nowo wywieszone budki dopiero po kliku miesiącach a nawet po kilku latach. Zatem, wielką niespodzianką było, że podczas pierwszej kontroli, zaledwie kilka tygodni po wywieszeniu budek, wiele z nich już była zajęta. Łącznie w nowo powieszonych budkach przebywało aż 266 nietoperzy, w tym 6 mopków zachodnich oraz co najmniej 6 innych gatunków nietoperzy (karlik większy, karlik malutki, karlik drobny, nocek rudy, nocek orzęsiony oraz nocki z grupy wąsatek/Brandta/Alkatoe). Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że w kolejnych miesiącach liczba nietoperzy zasiedlających budki będzie coraz większa.
Budki szczelinowe dla nietoperzy
Bardzo szybkie zasiedlenie budek szczelinowych wskazuje, że stanowią one dogodne kryjówki zastępcze dla wielu gatunków nietoperzy żyjących w lasach. Należy jednak pamiętać, że dla ochrony mopków najważniejsze jest zapewnienie im naturalnych kryjówek w drzewach, a budki są rozwiązaniem zastępczym, które powinno być stosowane jedynie w lasach przekształconych, o niewielkim udziale martwych i zamierających drzew. Potwierdzeniem tego może być fakt, że spośród 12 obszarów na których wieszano budki, jedynie w Puszczy Białowieskiej, żadna budka nie została zasiedlona przez nietoperze. Co ciekawe, prowadzone w tych samych miejscach nagrania sygnałów echolokacyjnych mopków wykazały coś zupełnie przeciwnego. Na 11.129 zarejestrowanych przelotów mopka we wszystkich 12 obszarach leśnych, najwięcej bo aż 4.258 (38%) pochodziło z Puszczy Białowieskiej. Zatem, brak nietoperzy w budkach oznacza że sztuczne schronienia nie były tam potrzebne, bo nietoperze znajdowały wystarczającą liczbę dogodnych kryjówek w drzewach.
Mopek zachodni
Mopek zachodni to gatunek, który najlepiej czuje się w starych liściastych i mieszanych drzewostanach. Las dla mopków jest ważnym miejscem schronienia jak i miejscem żerowania. Dostępność schronień jest kluczowa dla zapewnienia warunków życia mopkom zachodnim. Ponad 80% kolonii rozrodczych tego gatunku w Europie została znaleziona w drzewach. Mopki za swoje schronienia wybierają szczeliny w korze i pniach drzew. Takie kryjówki występują najczęściej w martwych drzewach, których w drzewostanach gospodarczych może być za mało. Ponadto, ze względów bezpieczeństwa, mopki często przemieszczają się pomiędzy kryjówkami. Kolonie rozrodcze tych nietoperzy w ciągu swojego sezonu letniego korzystają z kilku schronień oddalonych od siebie w niewielkiej odległości. To powoduje duże zapotrzebowanie na drzewa zapewniające odpowiednie kryjówki.
Mopki żywią się owadami, głównie ćmami chwytanymi w locie. Preferują żerowanie w starych lasach liściastych o charakterze naturalnym. Potrafią jednak modyfikować swoje zachowanie i żerować w gospodarczo użytkowanym lesie, jeżeli tylko znajdują tam wystarczające zasoby pożywienia i odpowiednie schronienia. Wprawdzie żerowiska nie muszą znajdować się w tym samym lesie co ich schronienia, ale potrzeba dłuższych przelotów pomiędzy tymi miejscami zwiększa wydatek energetyczny nietoperzy. Staje się to szczególnie trudne dla samic w okresie karmienia, kiedy muszą wracać w ciągu nocy by nakarmić młode. Dlatego ilość dostępnych schronień, jest ważnym czynnikiem dla mopka decydującym o dostępności lasu.
Mopek zachodni znajduje się na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce oraz na Czerwonej liście IUCN z kategorią zagrożenia NT (niższego ryzyka) w całym zasięgu występowania i VU (narażony) dla populacji w Europie. W Polsce jest pod ścisłą ochroną gatunkową.
czytaj także: Kończy się budowa nowego zbiornika retencyjnego
