Maciej Krajewski, założyciel stowarzyszenia Łazęga Poznańska napisał petycję w sprawie budynku synagogi. W piśmie skierowanym do nowej wojewody wielkopolskiej prosi również o unieważnienie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla Starego Miasta.
To nie pierwsza inicjatywa Macieja Krajewskiego w sprawie uratowania budynku ostatniej poznańskiej synagogi. W czerwcu 2023 r. w sieci pojawił się apel do Urzędu Miasta Poznania i Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu o objęcie ochroną dawnej synagogi przy ulicy Stawnej. „Naszym zdaniem historyczny budynek synagogi (…) powinien nie tylko ocaleć fizycznie, ale powinien otrzymać szansę, by stać się przestrzenią, którą wypełnią wydarzenia edukacyjne, społeczne i kulturalne” – apelowali wówczas autorzy petycji.
Kolejna petycja powstała 31 grudnia 2023 r., już po zmianie na stanowisku wojewody wielkopolskiego. Od 28 grudnia, decyzją premiera Donalda Tuska, funkcję tę sprawuje Agata Sobczyk, szefowa Stowarzyszenia Polska 2050. I to do niej Krajewski skierował swoją petycję.
Celem petycji jest sprawienie, by historyczny budynek synagogi został wpisany do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków, a także by unieważniony został miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla Starego Miasta, który przyjęli poznańscy radni w grudniu 2023 r. Chodzi o część dotyczącą zezwolenia na „zabudowę wysokościową architekturą mieszkaniową (apartamentowiec) obszaru pomiędzy Skwerem Rabina Akivy Egera, ulicą Stawną a Małe Garbary/Garbary celem zapobieżenia nieodwracalnemu zniszczeniu obiektów zabytkowych, które tworzą w tym miejscu Pomnik Historii oraz Park Kulturowy”.
„Unikatowy budynek Synagogi Nowej/Wielkiej oraz relikty osady św. Gotarda stanowią bezcenne materialne dziedzictwo wielokulturowe Miasta Poznania i Wielkopolski. Zdaniem sygnatariuszek i sygnatariuszy naszego apelu wspomniana uchwała Rady Miasta Poznania powinna zostać unieważniona w trybie rozstrzygnięcia nadzorczego z powodu rażącego naruszenia ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 (z późniejszymi zmianami). Decyzję podjęto pomimo wątpliwości oraz zastrzeżeń ekspertów m.in. historyków sztuki, którzy swoje uwagi do planu wnosili w sposób formalny wraz ze stroną społeczną” – czytamy w petycji.
Apel o ocalenie budynku dawnej synagogi
Celem petycji jest otoczenie ochroną budynku Nowej Synagogi, która powstała 116 lat temu i jest obecnie jedyną zachowaną wolno stojącą synagogą Poznania. Dwie inne synagogi, które przetrwały II Wojnę Światową rozebrano decyzją władz w 1947 r.
Synagoga Nowa/Wielka w 1941 r. podczas niemieckiej okupacji została zbezczeszczona i przebudowana na pływalnię dla żołnierzy Wehrmachtu. Po wojnie przez kilkadziesiąt lat synagoga użytkowana była jako miejska pływalnia. Po zwrocie synagogi gminie żydowskiej w Poznaniu planowano pierwotnie utworzenie w tym miejscu Centrum dialogu i muzeum historii Żydów Poznania i Wielkopolski. Ostatecznie do kooperacji gminy i miasta w tym zakresie nie doszło. Gmina budynek sprzedała, sama zaś synagoga od lat niszczeje.
Autor petycji przypomina, że w Urzędzie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu znajdują się od września 2023 r. wnioski trzech stowarzyszeń. Wszystkie one postulują wpisanie synagogi do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków – jak dotąd bez rozstrzygnięcia.
Krajewski w petycji zaznacza, że w grudniu 2023 r. radni miejscy większością głosów przegłosowali plan zagospodarowania przestrzennego „Stare Miasto”. Według niego zezwala on prywatnemu inwestorowi na zastąpienie istniejącego budynku synagogi wysokim apartamentowcem.
„Radni uczynili to mimo wiedzy, że starania o wpis do Rejestru Zabytków ostatniej poznańskiej synagogi wsparło formalnie Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Za daleko niewystarczające uważamy ustne zapewnienia obecnej na Radzie Miasta Pani Miejskiej Konserwator Zabytków w Poznaniu, że 'dopilnuje’ inwestora, aby nie zburzył synagogi. Jedynie wpis do Rejestru Zabytków może ją realnie ochronić” – podkreśla.
Krajewski zwraca się do wojewody wielkopolskiej, by ta „swoją stanowczą i transparentną decyzją w trybie nadzorczym o podjęciu procedury wpisu do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków oraz unieważnieniu planu zagospodarowania przestrzennego 'Stare Miasto'” przyczyniła się do ocalenia ostatniej poznańskiej synagogi.
O komentarz poprosiliśmy biuro prasowe Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu.
„Wojewoda wielkopolska Agata Sobczyk zapoznaje się ze sprawą pod kątem merytorycznym. W najbliższej przyszłości zapadnie adekwatna do prawnych uwarunkowań decyzja w tej sprawie, ponieważ zdajemy sobie sprawę, że wzbudza zainteresowanie wielu osób” – czytamy w odpowiedzi.
Zobacz też: Tak wyglądały peryferia Poznania. Ostatnia szansa, by zobaczyć niezwykłe fotografie
