Smoki, jednorożce, gryfy i syreny. Baśniowe postacie były częścią wierzeń dawnych Wielkopolan. Wierzono, że jeśli chce się złapać jednorożca, należy na przynętę wystawić dziewicę, ponieważ to mityczne stworzenie potrafi ją rozpoznać. Następnie zwierzę należy zabić, ponieważ nie da się go schwytać. Ufano, że róg jednorożca ma zdolności lecznicze. Więcej o słowiańskich wierzeniach dowiedzieć się można z najnowszej wystawy Muzeum Archeologicznego w Poznaniu.
Na wystawie pt. „A były tam smoki? Wybrane stwory z legend i ich przedstawienia na zabytkach archeologicznych” z cyklu „Bliskie spotkania z…” zobaczyć można zabytki i opisy związane z mitycznymi stworzeniami, takimi jak jednorożce, gryfy, syreny czy feniksy. Większość znana była już w starożytności. Od tamtych czasów pojawiają się w bestiariuszach i legendach. Stanowiły źródło inspiracji wśród motywów dekoracyjnych wnętrz budynków, a także przedmiotów codziennego użytku.
Na ekspozycję składają się zabytki archeologiczne, na których przedstawiono te fantastyczne stworzenia, a także postery opisujące i przybliżające ich symbolikę.
Wśród nich m.in.:
- diadem turniejowy z cyny i ołowiu, datowany na koniec XIII wieku, a początek XIV wieku,
- okucie w formie smoka z wczesnego średniowiecza,
- zapinka podkowiasta z głowami bestii z XI-XII wieku,
- gotycki kafel piecowy szkliwiony ze św. Teodorem, a także wyobrażeniem jednorożca,
- okładzina z wizerunkiem gryfa z IX-X wieku,
- okucie pasa z okresu awarskiego z przedstawieniem gryfa z VII-VIII wieku.
Magdalena Felis, pracowniczka Działu Wystaw i Edukacji w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu, kuratorka wystawy opowiedziała nam o inspiracji i koncepcji związanej z najnowszą wystawą.
– Pomysł na ekspozycję narodził się podczas organizacji ogólnopolskiego festiwalu Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej w Lądzie nad Wartą, który odbył się w ubiegłym roku. Wówczas tematem przewodnim były legendy i źródła, to mnie zainspirowało do przedstawienia różnorodnych stworów z legend oraz źródeł z nimi związanych – mówi Magdalena Felis.
W trakcie przygotowań do wystawy skorzystano głównie z publikacji takich jak „Fizjologi i Avarium. Średniowieczne traktaty o symbolice zwierząt”, a także z różnych bestiarium, zawierających ryciny przedstawiające fantastyczne stwory.
– Postanowiłam również zestawić te legendy ze zabytkami archeologicznymi znajdującymi się w zbiorach naszego muzeum. Co więcej, pewne eksponaty zostały wypożyczone z Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie – dodała Felis.
Ekspozycja pozwala zgłębić słowiańską tradycję, szczególnie po przyjęciu chrześcijaństwa. Kurator wystawy skupiła się na aspekcie symboliki zwierząt w kontekście kultury chrześcijańskiej. Podkreśliła jednocześnie uniwersalność stworów przedstawionych na wystawie, które znane są od starożytności. Stworzenia te, choć prezentowane głównie w kulturze europejskiej, mają swoje odpowiedniki w różnych kulturach. To dodatkowo uwydatnia różnice w mitologii i tradycji. Warto zauważyć, że wiara w istnienie niektórych fantastycznych stworzeń, jak jednorożce, przenikała do świadomości ówczesnych mieszkańców. Potwierdzają to znaleziska takie jak kły narwala, które błędnie brano za rogi jednorożców.
Za projekt graficzny wystawy odpowiadała Joanna Kurkowicz. Wstęp biletowany: 15 zł (normalny), 10 zł (ulgowy).
Czytaj też: Nie skorzystasz z Biblioteki Raczyńskich, jeśli tego nie zrobisz
