Trwają prace przy Centrum Kultury Zamek. W trakcie ich wykonywania odnaleziono fragment muru przyporowego Bramy Berlińskiej. W Poznaniu wybudowano ją w latach 1843 – 1849. Zburzono ją, gdy przestała pełnić funkcję obronną w 1905 roku.
Przy Zamku Cesarskim odbywają się prace związane z przebudową dziedzińca Zamku od strony ul. Św. Marcin. Rozpoczęły się w lipcu ubiegłego roku i potrwają do stycznia 2025 roku. Więcej o nich pisaliśmy tutaj.
W czwartek, 21 marca odkryto fragment muru przyporowego Bramy Berlińskiej. Jak poinformowała nas Maja Męczykalska z CK Zamek, wstrzymano prace przy użyciu koparek, a archeolog zastosował standardową procedurę obejmującą inwentaryzację i zabezpieczenie terenu.
„Ważne znaczenie obronne, a potem komunikacyjne”
Bramę Berlińską wzniesiono w latach 1843–1849 według projektu kpt. Reichela. Po uroczystym otwarciu 26 sierpnia 1850 roku pełniła kluczową funkcję w systemie obronnym, a później w ramach komunikacji między Poznaniem a innymi ważnymi miastami.
Znaczenie komunikacyjne bramy wzrosło wraz z rozwojem infrastruktury, w tym dworców kolejowych. Ze względu na swój strategiczny punkt była także miejscem opłat i kontroli. Wzniesiono ją z cegły klinkierowej na cokole z granitu. Jej elewacja była trójosiowa, a nad bramą umieszczono symboliczny krenelaż. Pod względem architektonicznym nawiązywała do stylu normandzkiego.
– Z analizy zdjęć archiwalnych wynika, że odkryte fundamenty stanowią fragment dawnej Bramy Berlińskiej. Była elementem pruskich fortyfikacji wokół Poznania, które zostały rozebrane w latach 1904-1905. Miała znaczenie w ówczesnym systemie obronnym miasta, stanowiąc punkt wyjazdowy z istniejących umocnień w kierunku zachodnim. Wygląda na to, że odkryty fragment to dolna część muru oporowego, który wzmacniał bramę od strony północnej – mówi nam Piotr Bojarski, autor książek o Poznaniu.
Jak tłumaczy Piotr Bojarski, Bramę Berlińską rozebrano w ramach decyzji niemieckich władz o zniwelowaniu fortyfikacji wokół miasta. To było także częścią planu rozwoju dzielnicy Zamkowej. A miejsce, gdzie znaleziono fundamenty, jest bezpośrednio związane z późniejszą budową Zamku Cesarskiego.
– Na przełomie XIX i XX wieku, Brama Berlińska w Poznaniu pełniła funkcję przejazdową dla ruchu konnego i tramwajowego, pozostając otwarta na co dzień. Jednak gdy utraciła swoje znaczenie obronne, to została rozebrana wraz z innymi fortyfikacjami. Ta decyzja spowodowała także zmianę układu urbanistycznego miasta, między innymi przedłużając ulicę Święty Marcin w kierunku ronda Kaponiera – dodaje Bojarski.
Ocalałe fragmenty zachowano prawdopodobnie dzięki ukształtowaniu terenu. Niwelowano też różnice wysokości w związku z rozwojem urbanistycznym. Charakterystyczne elementy kamienne, takie jak pięcioboczne kształty, są świadectwem pierwotnej konstrukcji Bramy Berlińskiej.
– Po zabezpieczeniu archeologicznym i obfotografowaniu, nawierzchnię przykryjemy zgodnie z planowaną inwestycją – wyjaśnia Maja Męczykalska.
