Wybitny polski reżyser, malarz i pisarz Lech Majewski po raz pierwszy zaprezentował cykl dwunastu wideoartów inspirowanych twórczością Jacka Malczewskiego. Każda z etiud filmowych stanowi autonomiczną historię, która zgłębia malarstwo jednego z najważniejszych polskich symbolistów i prowadzi z nim swoisty dialog. Artystę wraz z jego dziełem zaprosili już przedstawiciele Luwru.
Lech Majewski w swoim dziele ożywia postać Jacka Malczewskiego. Przenosi jego twórczość do współczesności. Poprzez seans spirytystyczny, artysta porusza nie tylko samego malarza, ale również postacie z jego obrazów. W pierwszych wideoartach Majewski wprowadza widza w świat Malczewskiego, eksplorując jego fantazje i wyobrażenia, a także kontekst historyczny Polski przełomu XIX i XX wieku.
– Nie jest zaskoczeniem, że kolekcja obrazów Jacka Malczewskiego jest zawsze wymieniana w pierwszej kolejności w kontekście naszego muzeum. Kiedy doszło do barbarzyńskiej agresji Rosji na Ukrainę, nie było również wątpliwości ze strony Lwowa, że to do Poznania warto wysłać tamtejsze obrazy Jacka Malczewskiego. Do mojego spotkania z Lechem Majewskim doszło w jednym z warszawskich hoteli w czasach pandemii. Od tego czasu przeszliśmy skomplikowaną drogę, w tym fascynujący proces twórczy artysty. Cieszę się, że wideoarty doszły do skutku. Po raz pierwszy Muzeum Narodowe w Poznaniu było mecenasem dla artysty, który przygotował dla nas swoje dzieła – powiedział Tomasz Łęcki, dyrektor Muzeum Narodowego w Poznaniu.
Majewski x Malczewski
Etiudy filmowe Majewskiego nie tylko odtwarzają malarstwo Malczewskiego, ale także kreują własną wizję historii Polski na przestrzeni dwóch stuleci. Postaci z płócien Malczewskiego stają się przewodnikami w wędrówce przez różne okresy historyczne, od I wojny światowej po współczesność. Nomadzi wędrujący po Sybirze, polskich polach i lasach oraz współczesnych metropoliach pomagają uchwycić charakter współczesnego świata.
– W galerii sztuki polskiej mamy dzieła z przełomu XIX i XX wieku. Teraz dochodzi do czynienia z wyjątkową, współczesną interwencją artystyczną w przestrzeń naszej galerii. Jest to interwencja, której fundamentem i racją bytu jest dialog między dwoma artystami: Lechem Majewskim, współczesnym artystą wizualnym i wybitnym reżyserem, oraz Jackiem Malczewskim, mistrzem symbolizmu polskiego. Znakomitą kolekcję dzieł Malczewskiego mamy zarówno tutaj, w Muzeum Narodowym w Poznaniu, jak i w naszym oddziale w Rogalinie. Gdy towarzyszyliśmy artyście podczas pracy nad wideoartami i uważnie przyglądaliśmy się procesowi twórczemu, byliśmy przekonani, że Lech Majewski w niesamowity i fascynujący sposób zinterpretuje twórczość Malczewskiego i przekształci ją w nowy, współczesny kontekst – powiedziała Zuzanna Wagner, kuratorka wystawy.
Wideoarty Majewskiego stanowią przestrzeń transhistorycznej i transmedialnej rozmowy między artystami. Komunikacja obrazami, wyzbyta słów, opiera się na duchowo-intelektualnej wspólnocie myśli i przekonań. Majewski, podobnie jak Malczewski, postrzega sztukę jako drogę ku duchowemu poznaniu i wyższym wartościom, takim jak prawda, dobro i piękno.
Diagnoza współczesności
Majewski, nawiązując do przejmujących słów Malczewskiego o XIX wieku, diagnozuje współczesny świat jako wiek kryzysu wartości, marazmu i zaniku duchowości. Melancholijny ton, który przenika wszystkie wideoarty, jest odpowiedzią na postępujący upadek obyczajów i społeczny paraliż. Dzięki wizualnemu dialogowi z autorem „Melancholii”, Majewski zdobywa repertuar środków, które pozwalają trafnie opisać dzisiejszą rzeczywistość.
– Twórczość Malczewskiego jest mi bliska. Jego siła malarstwa wciąż mnie inspiruje. Spotkanie z ideą Jacka Malczewskiego uruchomiło moją wyobraźnię. Kluczowym dla mnie stał się obraz „Melancholia” pełen statycznej, ale intensywnej energii. Pomyślałem, co by było, gdyby te postacie wyrwały się z obrazu i przeszły przez okno do współczesności. Inspiracja ta zrodziła we mnie ideę całego projektu. Na początku powstaje w głowie obraz, który, jeśli ma swoją siłę, napędza tworzenie kolejnych obrazów, harmonizując je ze sobą. To było dla mnie kluczowe – wyjaśnia początek prac Lech Majewski.
Klasyka symbolizmu polskiego a współczesne media
Wideoarty Majewskiego nie tylko zatem odtwarzają malarstwo Malczewskiego, ale także odkrywają jego nowe wymiary. Artysta wprawia w ruch postacie i całe płótna, wykorzystując filmowy potencjał dynamiki, który drzemie w obrazach Malczewskiego. W ten sposób Majewski przedstawia swoją autorską wizję współczesnego świata, jednocześnie odkrywając na nowo malarskie dzieła mistrza.
Cykl zamyka trzynasty wideoart, który stanowi swoistą inwokację Majewskiego do Malczewskiego. Jest to klucz do zrozumienia całego dzieła. Wideoarty powstawały przy udziale 500 statystów w 12 dni. Każdy wideoart to jeden dzień pracy na planie filmowym.
– Sokrates mówi o dwóch perspektywach śmierci: całkowitej ciemności lub spotkaniu z wielkimi postaciami przeszłości. Dla mnie, obcowanie z dawnymi artystami, którzy mnie inspirują, ma podobny sens. Często odczuwam ich obecność w mojej pracy. Uważam, że po śmierci zostaje po nas, choćby materia, która nie znika. Kiedyś ludzie też nie pomyśleliby, że można przesyłać obraz z jednego kraju na żywo do innego kraju poprzez telewizję. A jednak fale elektromagnetyczne były z nami zawsze. Było trzeba je tylko odkryć – dodał Majewski.
Lech Majewski
Artysta jest malarzem, reżyserem filmowym, teatralnym i operowym, twórcą wideoartów, poetą i prozaikiem. Stworzył własny język wypowiedzi artystycznej, w którym nieustannie przewija się uniwersum mitów. Jego dorobek znany jest i ceniony w całym świecie. Miarą jego uznania są duże wystawy w prestiżowych centrach sztuki:
- w Buenos Aires,
- Londynie,
- Paryżu,
- Wenecji,
- w wielu miastach Stanów Zjednoczonych, Dalekiego Wschodu i Nowej Zelandii.
Wyróżnieniem w skali globalnej była retrospektywa wystawa w The Museum of Modern Art w Nowym Yorku. Tam premierowo pokazano „Krew Poety”, sekwencję 33 wideoartów wyświetlanych symultanicznie. Jego prace prezentowane są w muzeach m.in. w Luwrze, w Prado w Madrycie, Kunsthistoriche w Wiedniu czy na weneckim Biennale.
Doświadczenie pracy scenicznej zdobywał od początku lat 80. i w słynnej londyńskiej inscenizacji „Odysei” Homera, odgrywanej na barce płynącej po Tamizie. Jest członkiem Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej, Gildii Reżyserów Amerykańskich i Europejskiej Akademii Filmowej, a z jego licznych dzieł filmowych do najważniej szych zalicza się film: Wojaczek o tragicznym życiu mikołowskiego poety Rafała Wojaczka, Angelus śląska komedia w luźny sposób nawiązująca do grupy Janowskiej, działającej na Śląsku w latach 30 XX w., Młyn i krzyż poświęcony obrazowi Droga krzyżowa pędzla Pietera Bruegela oraz Valley of the Gods (Dolina Bogów), w której występują Josh Hartnett i John Malkovich.
Nie tylko film
Dał się poznać również jako znakomity pisarz i poeta. Do jego najznamienitszych powieści należą m.in. Basquiat, opowiadający o jednym z najbardziej interesujących artystów Nowego Jorku lat osiemdziesiątych (na jej podstawie powstał film Juliana Schnabla), Hipnotyzer pełna grozy i tajemnicy opowieść utrzymana w duchu literatury sensacyjnej, czy Metafizyka dziejąca się w Wenecji poruszająca historia o gwałtownych uczuciach i ich nieoczywistych związkach ze sztuką. Prowadzi również wykłady na wielu uniwersytetach i uczelniach świata; od Canterbury University w Nowej Zelandii, poprzez Harvard i Berkeley w USA, po Uniwersytet w Pizle i Akademię Sztuk Pięknych w Rzymie.
Czytaj też: Festiwal Tradycji Poznańskich
