Muzeum Narodowe w Poznaniu zakończyło wieloletni projekt badań i konserwacji obrazu „Targ na jarzyny na placu Żelaznej Bramy w Warszawie”, który przez dziesięciolecia uchodził za oryginalne dzieło Józefa Pankiewicza z 1888 roku. Najnowsze ustalenia całkowicie zmieniają dotychczasowe wyobrażenie o tym płótnie.
Jak się okazało, obraz znajdujący się w zbiorach poznańskiego muzeum nie jest oryginałem, lecz kopią wykonaną prawdopodobnie na początku XX wieku. Do takiego wniosku doprowadziły szczegółowe badania technologiczne i konserwatorskie prowadzone w latach 2019–2025.
– Długotrwałe i precyzyjne zabiegi pozwoliły usunąć warstwy zakrywające aż 62 procent oryginalnej kompozycji i odkryć faktyczny charakter obrazu – wyjaśnia Agnieszka Rękawek, konserwatorka dzieła i autorka projektu badawczego.
Kopia zamiast oryginału
Do 2017 roku obraz uchodził za jedno z najważniejszych dzieł polskiego malarstwa realistycznego. Wątpliwości pojawiły się dopiero po analizie prof. Michała Haakego z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Porównania z archiwalną fotografią oryginału Pankiewicza wykazały różnice w kompozycji i uproszczenia w detalach. Badania potwierdziły także, że sygnatura „J. Pankiewicz. 88.” została naniesiona wtórnie, a przygotowanie obrazu wskazuje na użycie kalki olejnej – techniki obcej dla twórczości artysty.
Obraz odzyskał dawny blask
Mimo zmiany atrybucji płótno nie straciło wartości artystycznej i historycznej. Dzięki pracom konserwatorskim odzyskało pierwotny wygląd, pozwalając widzom przyjrzeć się warsztatowi nieznanego autora, który przez lata uchodził za mistrza Pankiewicza.
Efekty badań i konserwacji można oglądać na pokazie „Ulec złudzeniu. Badania i konserwacja obrazu Targ na jarzyny na placu Żelaznej Bramy w Warszawie”, który potrwa od 25 września do 7 grudnia 2025 roku w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Muzeum Narodowym w Poznaniu.
Ekspozycja zestawia obraz po konserwacji z archiwalną fotografią oryginału w skali 1:1 i uzupełnia je prezentacją wyników badań w czterech blokach tematycznych. Zwiedzający zobaczą także fotografie, prezentację multimedialną i film dokumentujący prace konserwatorskie.
czytaj także: Jacek Jaśkowiak o imieninach ul. Święty Marcin: Wydarzenie jest imprezą masową i jest to bezdyskusyjne
